صنعت نساجی و الیاف در بازار ایران

امیدوارم که از بخش مقالات سایت شرکت تندگویان لیف Tondgooyan lif خوشتان آمده و مورد استقبال شما قرار گرفته باشد. در این بخش می خواهیم به “مصرف منسوجات و میزان تقاضای آن در ایران” بپردازیم.

ابتدای این مقاله را با این موضوع شروع می کنیم که صنعت نساجی بیشترین میزان اشتغال نیروی انسانی را در میان صنایع مختلف دارد و در ایران با قدمتی طولانی و یکی از بخش های مهم اشتغال‌ زایی محسوب می شود که در بین ایرانیان، پوشاک در میان نیازهای اساسی اقتصادی در رتبه ی سوم اهمیت پس از موادغذایی و مسکن قرار دارد و ۴ درصد ارزش افزوده ی صنعتی و ۱۰ درصد از کل صادرات صنعت کشور را شامل می ‌شود.

صنعت نساجی و الیاف در ایران از دیرباز تاکنون

جالبه بدونید که نخستین کارخانه نساجی در ایران در سال ۱۳۰۴ ایجاده شده و در سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ شاهد اوج این صنعت در کشور بوده ایم.صنعت نساجی در ایران دارای قدمتی طولانی و یکی از مهمترین بخش های اشتغالزایی است، همانطور که گفته شد نساجی در میان نیازهای اساسی اقتصادی در درجه سوم اهمیت پس از موادغذایی و مسکن قرار دارد.

صنعت نساجی یکی از بارزترین بخش‌های صنعت کشور است که هرساله شاهد میزان قابل‌توجهی واردات و قاچاق می باشد. صنعت نساجی ایران توان مناسبی دارد، تا جایی که برخی پارچه های تولیدشده درون کشور به نام پارچه های وارداتی در بازار شهرهای مختلف ایران به فروش می رسد.

پیشینه صنعت نساجی و الیاف 

اما مصرف پارچه از بیشترین موارد استفاده ایرانیان از صنعت نساجی است.در ایران صنایع نساجی حدود ۲۵ درصد از کل اشتغال بخش صنعت را به خود (به طور مستقیم و غیرمستقیم) و بیش از ۳۰ درصد از کل صادرات صنعتی کشور را به خود اختصاص داده است و به دو شکل اشتغال و کسب درآمد ارزی فعال می باشد. صادرات صنعت نساجی وضعیتی سخت و شکنده اما امیدوار دارد و موقعیت مناسبی در صادرات کالاهای غیرنفتی دارد. به طوری که در سال های نچندان دور این صنعت با داشتن ۳۳% از کل صادرات صنعتی کشور با رقم ۹۰۰ میلیون دلار مقام نخست را حائز بوده است.

صنعت نساجی در ایران در بخش‌های زیر فعال است:

1. تولید پارچه بافته شده از نخ
2. تولید الیاف نساجی مصنوعی
3. رنگرزی پارچه، چاپ پارچه و تکمیل کالای نساجی
4. تولید منسوجات بی بافت از الیاف یا نخ
5. تولید نخ از الیاف طبیعی یا الیاف مصنوعی و یا ترکیبی از آنها
6. فعالیت‌های مشترک، تحت عنوان خوشه، یکی از رویکردهای توانمندسازی این صنعت است
7. تولید منسوجات خاص مورد نیاز در سایر صنایع

کشورهای پیشرو درصادرات محصولات نساجی

آسیا پیشرو در تولید و صادرات نساجی و الیاف می باشد، در حالی که در بررسی تحولات بازار نساجی و الیاف، کشورهای اروپایی و آمریکایی همچنان در فهرست صادرکنندگان برتر محصولات نساجی و الیاف قرار دارند.

در صنعت نساجی؛ چین، اتحادیه اروپا، هند، آمریکا، ترکیه، تایوان و در حوزه پوشاک چین، اتحادیه اروپا، بنگلادش، ویتنام، هند، ترکیه در میان 6 کشور برتر صادرکننده این محصولات در دنیا به حساب می آید.

سالهای غفلت از صنعت نساجی و الیاف در ایران

وقوع جنگ در هر کشوری باعث بروز مشکلات متعدد در آن کشور خواهد شد و از مهمترین مسائلی که ایجاد می شود عقب ماندگی صنایع تولیدی کشور نسبت به تولید محصولات بروز و متناسب با نیاز بازار جهانی می باشد در ایران هم پس از جنگ صنعت نساجی دچار رکود شد و چون این صنعت به‌علت ماهیت ذاتی خود که تکیه‌ بر استفاده از نیروی کار دارد.

می توانست به کمک کشوری جنگ زده بیاید اما به‌واسطه تمرکز دولت بر صنایع خودروسازی، پتروشیمی، فولاد و سیمان، مورد غفلت قرار گرفت، چنانکه فعالیت این صنعت با کندی رشد مواجه شد و زنجیره ارزش آن در هر دو بخش قبل و پس از تولید، دچار ضعف شد تا زمانی که سهم آن از تولید ناخالص داخلی که در ابتدای انقلاب به بیش از 20 درصد می‌رسید به 8.7 درصد تا اوایل دهه 80 کاهش یافت.

این میزان در سال‌های 1384 تا 1396 به کمتر از یک درصد رسیده است.

متاسفانه در نیمه دوم دهه 90 نیز به دلیل بروز خشکسالی و تلاش در تامین نهاده‌های خوراکی نظیر دانه‌های روغنی، مشکلات در تهیه و تامین مواد اولیه‌ای نظیر پنبه را به‌وجود آورد. علاوه بر این به‌واسطه کمبود منابع ارزی واردات نهاده‌ها و ماشین‌آلات موردنیاز صنعت منسوجات با محدودیت مواجه شد.

جالبه بدونید که در بخش تامین مواد اولیه مصنوعی با استفاده از صنایعی نظیر پتروشیمی، از آنجا که مسیر تنوع‌بخشی محصولی به‌تازگی آغاز شده بود، امکان پاسخگویی به تامین نیازهای مواد اولیه صنایع نساجی با محدودیت مواجه بود. با این توصیف، کمبود مواد اولیه و تجهیزات به نحو توامان تاثیر خود را بر افزایش هزینه‌ها و کاهش تولید این رشته فعالیت وارد ساخت.

در این صنعت عظیم و در بخش تقاضا نیز به‌واسطه بروز شرایط رکود تورمی در اقتصاد، قدرت خرید به‌شدت کاهش‌ یافته بود و تقاضای عمومی کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرد. این کاهش در رشته فعالیتی همچون تولید محصولات غذایی و آشامیدنی به‌واسطه ماهیت کاملا ضروری کالاها و سیاست‌های حمایتی دولت که از اواسط این برنامه به اجرا گذارده شد، کمتر خود را نشان داد؛ اما بر رشته فعالیت منسوجات به‌نحو شدیدتری منعکس شد؛ به‌ویژه آنکه طی این دوره، تعطیلی بسیاری از کارخانه‌های باسابقه و قدیمی نساجی کشور نظیر وطن (اولین کارخانه نساجی کشور) و نساجی قائمشهر رخ داد.

نساجی و پوشاک در ایران به موازات هم صنعتی نشده است

محمد حسین قاسملو مدیر عامل شرکت تندگویان لیف Tondgooyan lif که از صادرکنندگان نمونه کشوری در صنعت نساجی در ایران می باشد در اینجای مقاله تاکید دارد که: یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت نساجی و پوشاک ایران در مقایسه با صنعت نساجی و پوشاک برخی کشورهای مطرح در این زمینه مثل بنگلادش یا دیگر کشور ها این است که چرخه تولید در ایران کامل نیست. قاسملو ادامه داد: نساجی و الیاف ایران صنعتی شده است و تولیداتی در این زمینه وارد بازار می‌شود، اما در زمینه صنایع پوشاک هنوز صنعتی نشده‌ایم و بیشتر کارگاهی فعالیت داریم. بنابراین پوشاک در ایران متناسب با سایر رشته‌ها توسعه نیافته است.

مدیر عامل شرکت تندگویان لیف Tondgooyan lif می گوید: صنعت نساجی و الیاف بیشترین میزان اشتغال را در کشورمان به خود اختصاص داده است، پس ارتباط قانونی کارگر و کارفرما در این صنعت به مراتب بیشتر از بقیه مشاغل صنعتی می باشد و در حقیقت سرمایه گذار درگیر مسائل کارفرمایی می شود و در حقیقت این موضوع دردسری غیرقابل تحمل برای سرمایه‌گذاران است.

به همین دلیل، تقاضای سرمایه‌گذار برای حضور در صنایعی که سروکارشان بیشتر با مبادی قانونی مربوط حوزه کارگری و کارفرمایی از جمله صنایع نساجی و پوشاک است کمتر خواهد شد و ترجیح می دهد سرمایه‌ اش به سمت صنایعی که‌ کارگربری کمتری دارد سوق پیدا می‌کنند. پس لازم است قانون کار به نحوی اصلاح شود که در جهت تولید قرار گیرد.

رقابت با کشورهای همسایه در عرضه و تقاضای تولیدات نساجی

این فعال اقتصادی استان قم می گوید: صنعت تولید و عرضه منسوجات در ایران قابل مقایسه با کشوری نظیر ترکیه نیست چرا که صنعت پوشاک در ترکیه بیش از 18 میلیارد دلار ارزآوری دارد این در حالی است که صادرات پوشاک ایران در بهترین حالت زیر ۱۰۰ میلیون دلار می باشد. لذا کشور ایران رقیبی در حوزه پوشاک برای رقبای منطقه محسوب نمی‌شود.  قاسملو می گوید: اگر بتوانیم سهم تولید داخلی با کیفیت را بیش از 60 درصد حفظ کنیم و محصولات خود را به صورت گسترده به متقاضیان داخلی معرفی کنیم شاهد استقبال خریداران داخلی خواهیم بود نه اینکه در شرایط کنونی خریدار فقط به فکر تهیه محصول وارداتی است.

دو عامل مهم در افول و رشد تقاضای منسوجات در ایران

گران شدن مواد اولیه و کاهش واردات محصولات بی کیفیت

محمد حسین قاسملو می گوید: تقاضا و قیمت ارتباط مستقیم با هم دارند که با توجه به افزایش قیمت ارز و مسائل متعدد بر سر راه تولید کنندگان، منسوجات بی کیفیت وارد کشور می شود. قاسملو به وارادات پارچه به کشور اشاره و می گوید: یک سوم پارچه مورد نیاز کشور وارداتی است؛ در صنعت نساجی نیز فقط 50 هزار تن پنبه در داخل تولید می شود که 30 هزار تن آن در تولید پارچه و بقیه پنبه مورد نیاز باید واردات شود.

مدیر عامل شرکت تندگویان لیف Tondgooyan lif می گوید: از آنجا که پارچه و پنبه جزو کالاهای اساسی نیست که ارز دولتی به آن اختصاص یابد بنابراین از زمان ثبت سفارش تا تخصیص ارز دو تا سه ماه زمان مورد نیاز است. پوشاک جزو کالاهای گروه نخست و اساسی نیست، بنابراین واردکنندگان باید ارز مورد نیاز خود را از صادرکنندگان دریافت کنند و چون بسیاری از صادرکنندگان حاضر به ارائه ارز خود نیستند و این مساله در واردات اختلال کرده است.

قاسملو می گوید: آمارها نشان می دهد گردش مالی سالیانه بازار منسوجات ایران 12 تا 15 میلیارد دلار است که کمتر از نیمی از آن با تولید داخل تامین می شود.

عرضه و تقاضای صنعت نساجی در ایران چگونه است؟

قاسملو که از تولید و صادرکنندگان صنعت نساجی و الیاف مصنوعی و از فعالین صنعت نساجی کشور است می گوید: وقتی از صنعت نساجی می گوییم در واقع از یک طیف متصل به هم صحبت می کنیم که در صنایی از تولید الیاف تا محصولاتی چون کالای خواب، فرش، موکت، لباس، روتختی، پتو، پرده، حوله و…را در بر می گیرد و در واقع آنچه ما به عنوان منسوجات خانگی و کالای خواب و پوشاک و… در انتهای این طیف می‌بینیم محصولات نهایی آن صنعت بزرگ نساجی محسوب می‌شود.

این صادرکننده نمونه کشوری می گوید: در بخش تولید و محصول نهایی چنانچه رکود باشد به تمامی بخش های دیگر این طیف ضربه می زند و در واقع یک صنعت بزرگ و گسترده آسیب می بیند.

وی در ادامه می گوید: محصولات نساجی اعم از پوشاک و فرش و کفپوش و کالای خواب و…که در بخش فروشگاهی به مصرف‌کننده نهایی عرضه می‌شود، به نوعی سنجه و معیار وضعیت خوب یا بد بازار نساجی است که در ارتباط مستقیم با مصرف‌کننده‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌بینیم و در قدرت خرید و تردد خریدار به فروشگاه‌ها و تراکنش‌های مالی و میزان سفارش‌ها و رونق در فروشگاه‌‌‌ها یا میزان تجمع در مراکز خرید خود را نشان می دهد.

قاسملو در پایان این گفت و گو گفت: صنایع رنگرزی، چاپ، دوزندگی، بافندگی، ریسندگی بخش‌‌‌های تولید قبل از صنعت نساجی و الیاف محسوب می‌‌‌شوند و تعدادی زیادی از کارگران در آنها مشغول فعالیت هستند، بنابراین اگر مشکلی در بخش نهایی اتفاق بیفتد به سرعت به کل طیف صنعت نساجی سرایت می‌کند و لازم است بلافاصله نسبت به آن حساسیت داشت.

در پایان این مقاله همانگونه که در ابتدای آن اشاره شد ضرورت دارد که به اهمیت صنعت بزرگ نساجی و الیاف در ایران که از صنایع اشتغال زا می باشد اشاره کرد و گفت این طیف وسیع از ابتدای تولید تا عرضه در بازار کشور نیازمند توجه حامیان دولتی می باشد که سرمایه گذار بتواند محصول باکیفیت مورد نیاز بازار داخلی را تامین کند و بخشی از آن نیز صادر گردد و دیگر نیازی به وارد کردن محصول بی کفیت خارجی نباشد.